Trong những năm qua, Trung Quốc đã vươn lên trở thành một trong những nền kinh tế lớn nhất thế giới nhờ vào sự tăng trưởng vượt bậc trong xuất khẩu. Tuy nhiên, những dấu hiệu gần đây cho thấy xuất khẩu Trung Quốc đang giảm tốc, làm dấy lên những lo ngại về tình hình kinh tế của quốc gia này. Bài viết này sẽ phân tích nguyên nhân, tác động, và triển vọng của sự giảm tốc này đối với nền kinh tế Trung Quốc và thế giới.
Thực trạng: Xuất khẩu giảm tốc tại Trung Quốc
Theo số liệu mới nhất từ Hải quan Trung Quốc, kim ngạch xuất khẩu trong năm 2024 đã giảm đáng kể so với cùng kỳ năm trước. Cụ thể, trong tháng 9/2024, xuất khẩu giảm 8,8% so với năm ngoái – mức giảm lớn nhất kể từ khi đại dịch COVID-19 bùng phát. Xu hướng giảm tốc không chỉ xuất hiện trong các tháng gần đây mà đã kéo dài suốt hơn một năm qua.
Ngành hàng bị ảnh hưởng nhiều nhất là điện tử, máy móc, và sản phẩm công nghệ cao – các lĩnh vực từng là thế mạnh của Trung Quốc. Bên cạnh đó, xuất khẩu sang các thị trường lớn như Mỹ, EU, và ASEAN cũng giảm mạnh do những căng thẳng thương mại và nhu cầu tiêu dùng giảm ở các khu vực này.
Nguyên nhân khiến xuất khẩu Trung Quốc giảm tốc
1. Nhu cầu toàn cầu suy giảm
- Khủng hoảng kinh tế toàn cầu: Các nền kinh tế lớn như Mỹ và EU đang phải đối mặt với lạm phát cao, lãi suất tăng, và nguy cơ suy thoái. Điều này khiến nhu cầu nhập khẩu hàng hóa từ Trung Quốc giảm mạnh.
- Giảm chi tiêu tiêu dùng: Sau đại dịch, người tiêu dùng toàn cầu thay đổi thói quen, ưu tiên tiết kiệm hơn là tiêu xài, ảnh hưởng đến nhu cầu hàng tiêu dùng từ Trung Quốc.
2. Căng thẳng thương mại và địa chính trị
- Chiến tranh thương mại Mỹ-Trung: Các biện pháp thuế quan của Mỹ đối với hàng hóa Trung Quốc vẫn duy trì, khiến xuất khẩu sang thị trường Mỹ giảm sâu.
- Chuyển dịch chuỗi cung ứng: Nhiều công ty quốc tế đang giảm phụ thuộc vào Trung Quốc bằng cách chuyển sản xuất sang các quốc gia khác như Việt Nam, Ấn Độ, và Mexico.
3. Các vấn đề nội tại của kinh tế Trung Quốc
- Bất ổn trong lĩnh vực bất động sản: Khủng hoảng của các tập đoàn lớn như Evergrande đã làm giảm lòng tin của nhà đầu tư và kéo theo sự suy giảm trong tiêu dùng nội địa.
- Tăng trưởng sản xuất chậm lại: Các nhà máy tại Trung Quốc đang phải đối mặt với chi phí sản xuất tăng cao và thiếu đơn hàng từ nước ngoài.
4. Chính sách kiểm soát COVID-19 kéo dài
Trong giai đoạn 2020-2023, chính sách “Zero-COVID” nghiêm ngặt đã gây ra sự gián đoạn trong sản xuất và chuỗi cung ứng. Dù các biện pháp này đã được dỡ bỏ, nhưng hệ lụy vẫn còn tồn tại, ảnh hưởng tiêu cực đến xuất khẩu.
Tác động của sự giảm tốc đến kinh tế Trung Quốc
Xuất khẩu đóng góp hơn 30% GDP của Trung Quốc, do đó sự giảm tốc trong lĩnh vực này có thể dẫn đến hàng loạt hậu quả:
1. Suy giảm tăng trưởng kinh tế
Sự phụ thuộc vào xuất khẩu khiến Trung Quốc khó đạt được mục tiêu tăng trưởng GDP đã đề ra. Theo dự báo của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), tăng trưởng GDP của Trung Quốc có thể giảm xuống dưới 4% trong năm nay – mức thấp nhất trong ba thập kỷ.
2. Gia tăng thất nghiệp
Ngành xuất khẩu giảm tốc kéo theo tình trạng mất việc làm trong các nhà máy và ngành sản xuất liên quan. Điều này đặc biệt ảnh hưởng đến lao động phổ thông tại các khu vực công nghiệp như Quảng Đông, Chiết Giang, và Thượng Hải.
3. Khủng hoảng tài chính nội địa
Với việc xuất khẩu giảm, doanh thu từ ngoại tệ của Trung Quốc cũng giảm theo. Điều này gây áp lực lớn lên dự trữ ngoại hối và tỷ giá đồng Nhân dân tệ.
Ảnh hưởng đến kinh tế toàn cầu
Sự giảm tốc trong xuất khẩu Trung Quốc không chỉ là vấn đề nội bộ mà còn có tác động lan tỏa đến kinh tế toàn cầu.
1. Sự gián đoạn chuỗi cung ứng
Trung Quốc là mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Khi xuất khẩu giảm, các doanh nghiệp ở các nước khác, đặc biệt là những nước phụ thuộc vào linh kiện và nguyên liệu từ Trung Quốc, cũng bị ảnh hưởng.
2. Giảm cầu hàng hóa và dịch vụ từ các nước đối tác
Các nước xuất khẩu nguyên liệu thô và năng lượng sang Trung Quốc, như Australia, Brazil, và Nga, đang chứng kiến doanh thu giảm mạnh do nhu cầu từ Trung Quốc suy yếu.
3. Tăng cường cạnh tranh trong khu vực
Việc các công ty quốc tế chuyển dây chuyền sản xuất sang Đông Nam Á có thể tạo ra cơ hội nhưng cũng làm tăng áp lực cạnh tranh đối với các nước như Việt Nam, Indonesia, và Ấn Độ.
Triển vọng và giải pháp cho kinh tế Trung Quốc
1. Đẩy mạnh tiêu dùng nội địa
Để giảm phụ thuộc vào xuất khẩu, Trung Quốc cần thúc đẩy tiêu dùng nội địa thông qua các chính sách kích thích kinh tế như giảm thuế, tăng cường phúc lợi xã hội, và hỗ trợ tài chính cho các hộ gia đình.
2. Đa dạng hóa thị trường xuất khẩu
Trung Quốc cần mở rộng quan hệ thương mại với các thị trường mới nổi như Châu Phi, Mỹ Latinh, và Trung Đông để bù đắp cho sự suy giảm từ Mỹ và EU.
3. Cải thiện môi trường đầu tư
Việc cải cách pháp lý và giảm bớt các rào cản đầu tư có thể giúp Trung Quốc thu hút thêm vốn từ các công ty quốc tế, từ đó thúc đẩy sản xuất và xuất khẩu.
4. Tập trung vào công nghệ cao và xanh
Xu hướng tiêu dùng toàn cầu đang chuyển sang các sản phẩm thân thiện với môi trường và công nghệ cao. Trung Quốc có thể tận dụng cơ hội này để tái cấu trúc ngành công nghiệp xuất khẩu.
Kết luận
Sự giảm tốc trong xuất khẩu là một dấu hiệu đáng lo ngại, phản ánh những thách thức lớn mà kinh tế Trung Quốc đang phải đối mặt. Tuy nhiên, đây cũng là cơ hội để quốc gia này điều chỉnh mô hình tăng trưởng, từ đó đạt được sự phát triển bền vững hơn. Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu nhiều biến động, việc theo dõi sát sao và đánh giá đúng tình hình sẽ giúp Trung Quốc tìm ra hướng đi phù hợp để vượt qua khủng hoảng.
